Sizi Şaşırtabilecek Sekiz Marksist İddia-Çeviri: Kemal Büyükyüksel

Marx’ı eleştirenler çoğu zaman büyük sosyalist düşünürü yanlış anlarlar. Sicili düzeltmek için buradayız.

Mitchell Abulafya’nın Jacobin için yazdığı yazının Türkçe çevirisidir. İzinle İVME Hareketi tarafından yayınlanmıştır.

Marx’ı yorumlamanın birçok yolu var. Birçoğu meşru. Ancak diğerleri, anti-komünist yankı odası retoriğine başvurarak Marx’ı kenara atmaya çalışıyor. Onu kısır bir ekonomik determinist olarak alaya alıyorlar ya da analizlerini ve tahminlerini korkunç derecede yanlış olarak görüyorlar. Marx her zaman doğru değildi (kim öyledir ki?). Ama ya haklıydı ya da birçok insanın düşündüğünden daha sık savunulabilir iddialarda bulundu. Ve o hala dikkate değer kaldı. Bu nedenle, büyük sosyalist düşünürün daha vahşi tasvirlerinden bazılarını çürütmek amacıyla, burada Marx’ın veya Marksizmin herhangi bir güvenilir yorumunun içermesi gereken sekiz iddia var.

1

Marx, kapitalizmi basitçe reddetmedi. Ondan etkilendi. Kapitalizmin dünyanın görmüş olduğu en verimli sistem olduğunu belirtti.

“Burjuvazi, kıtlığın hakim olduğu yüz yıllık egemenliği sırasında, önceki nesillerin tümünün toplamından daha büyük ve devasa üretici güçler yaratmıştır. Doğa güçlerinin insana boyun eğdirilmesi, makineler, kimyanın sanayi ve tarıma uygulanması, buharlı gemicilik, demiryolları, elektrikli telgraflar, tüm kıtaların tarımsal ekime açılması, nehirlerin kanalize edilmesi, yoktan yaratılan bütün popülasyonlar – daha önceki yüzyılın bu tür üretici güçlerin toplumsal emeğin kucağında uyukladığına dair bir önsezi olabilir miydi?”

2

Marx , kapitalizmin bugün küreselleşme olarak adlandırılan şeyi teşvik edeceğini doğru bir şekilde öngördü. Kapitalizmin, ülkelerin giderek birbirine bağımlı hale geleceği bir dünya pazarı yarattığını gördü.

“Burjuvazi, dünya pazarını sömürmesiyle her ülkede üretime ve tüketime kozmopolit bir karakter kazandırmıştır. Gericilerin büyük üzüntüsüne karşın, üzerinde durduğu ulusal zemini sanayinin ayaklarının altından çekti. Tüm eski yerleşik ulusal endüstriler yok edildi veya her gün yok ediliyor. . . . Eski yerel ve ulusal inziva ve kendi kendine yeterlilik yerine, her yönde ilişkiye, ulusların evrensel karşılıklı bağımlılığına sahibiz.”

3

Gelenekleri ve yaşam biçimlerini koruma eğiliminde olan önceki toplumların aksine, kapitalizm, nasıl yaşadığımızı etkileyen yeni ve alternatif üretim yolları icat ederek büyür. Teknolojiler hayatımızı her zamankinden daha hızlı değiştiriyor. Eski ürünler yenilerine (ve onları yapanlara) yer açmalıdır.

Kapitalistler bunu tipik olarak tartışmasız bir iyilik olarak gösterseler de, belirli değişiklikler olumlu olsa bile, son derece rahatsız edici olabilir. İnsanların, değerlerinin ve yaşam biçimlerinin artık dünyada bir yeri olmadığını, yani yaşayan ölü bir ağaç olduklarını hissetmelerine yol açabilir. Ayrıca, birkaç kişi için kâr peşinde yeni teknolojiler ve üretim yöntemleri kullanmak, beklenmedik sonuçlara yol açabilir. (Zamanımızda, hiç şüphesiz Marx, iklim değişikliğine denetimsiz kapitalizmin bir sonucu olarak işaret ederdi.)

“Burjuvazi, üretim araçlarında ve dolayısıyla üretim ilişkilerinde ve onlarla birlikte tüm toplum ilişkilerinde sürekli devrim yaratmadan var olamaz. . . . Üretimin sürekli devrimcileştirilmesi, tüm sosyal koşulların kesintisiz olarak bozulması, sonsuz belirsizlik ve ajitasyon, burjuva çağını tüm öncekilerden ayırt eder. Tüm sabit, hızlı donmuş ilişkiler, kadim ve saygıdeğer önyargılar ve görüşler silsilesi ile birlikte süpürülür, yeni oluşan tüm ilişkiler, kemikleşmeden önce modası geçer. Katı olan her şey buharlaşıp gider, kutsal olan her şey kutsallığını yitirir ve insan en sonunda kendi gerçek yaşam koşullarıyla ve kendi türüyle olan ilişkileriyle yüzleşmeye zorlanır.”

4

Güçlü şirketler, servet tekelleşmesi ve yeni üretim yöntemleri, bağımsız profesyonellerin ve orta sınıf tüccarların statülerini korumalarını giderek zorlaştırıyor. Sonunda yanlış becerilere sahip oluyorlar veya kendi türlerini işsiz bırakan şirketler için çalışıyorlar. Başka bir deyişle, Marx kapitalist toplumların Walmartification’ınını öngörmüştü.

“Orta sınıfın alt tabakaları -genel olarak küçük esnaf, esnaf ve emekli esnaf, zanaatkarlar ve köylüler- tüm bunlar, kısmen, küçücük sermayeleri Modern Sanayinin yürütüldüğü ölçeğe göre yeterli olmadığı için, yavaş yavaş proletaryanın içine girer ve büyük kapitalistlerle rekabette boğulur, çünkü kısmen onların uzmanlık becerileri yeni üretim yöntemleriyle değersiz kılınır.”

5

Marx tüm mülkiyetin ortadan kaldırılmasını istemedi. İnsanların büyük çoğunluğunun daha az maddi mal sahibi olmasını istemiyordu. O, anti-materyalist bir ütopyacı değildi. Karşı çıktığı şey özel mülkiyetti – kapitalistlerin, burjuvazinin sahip olduğu muazzam miktardaki mülkiyet ve yoğunlaşmış servet. Nitekim, aşağıdaki pasajın sonunda, o ve Engels, alaycı bir şekilde, kapitalizmi insanları “kendi kazandıkları mülkiyetlerinden” yoksun bırakmakla suçluyorlar.

“Komünizmin ayırt edici özelliği, genel olarak mülkiyetin ortadan kaldırılması değil, burjuva mülkiyetinin ortadan kaldırılmasıdır. Fakat modern burjuva özel mülkiyeti, sınıf karşıtlıklarına ve çoğunluğun azınlığı sömürmesine dayanan ürünler üretme ve mülk edinme sisteminin nihai ve en eksiksiz ifadesidir.

Bu anlamda, Komünistlerin teorisi tek bir cümleyle özetlenebilir: Özel mülkiyetin kaldırılması.

Biz komünistler, mülkiyetin tüm kişisel özgürlük, faaliyet ve bağımsızlığın temeli olduğu iddia edilen bir insanın kendi emeğinin meyvesi olarak kişisel mülkiyet edinme hakkını ortadan kaldırma arzusuyla suçlandık.

Zor kazanılmış, kendi kendine edinilmiş, kendi kendine kazanılmış mülk! Küçük zanaatkarın ve küçük köylünün mülkiyetini, burjuva biçiminden önce gelen bir mülkiyet biçimini mi kastediyorsunuz? Bunu ortadan kaldırmaya gerek yok; sanayinin gelişmesi onu büyük ölçüde zaten yok etti ve hala her gün yok ediyor.”

6

Marx, insanların yaptıkları veya yarattıkları nesnelere bağlı hissetme konusunda doğal bir eğilimi olduğunu düşündü. Buna emeğin “nesneleşmesi” adını verdi ve bununla işimize kendimizden bir şeyler kattığımızı kastetmişti. Kişi kendi yarattığıyla bağlantı kuramadığında, kendini ona “dışsal” hissettiğinde yabancılaşma ortaya çıkar. Sanki bir heykel yapacaksın, sonra biri onu senden aldı ve bir daha onu görmene ya da ona dokunmana asla izin verilmedi gibi. Marx, işçilerin on dokuzuncu yüzyıl kapitalist fabrikalarında karşılaştırılabilir bir konumda olduğunu savundu.

“O halde emeğin yabancılaşmasını oluşturan nedir?

Birincisi, emeğin işçinin dışında olması, yani onun içsel doğasına ait olmaması; bu nedenle işinde kendini onaylamayıp inkar eder, kendini huzurlu değil mutsuz hisseder, fiziksel ve zihinsel enerjisini özgürce geliştirmez, bedenini küçültür ve zihnini mahveder. Bu nedenle işçi kendini yalnızca işinin dışında hisseder ve işinde de kendisinin dışında hisseder. Çalışmıyorken kendini evinde hissediyor, çalışırken kendini evinde hissetmiyor. Bu nedenle, emeği gönüllü değil, zorlamadır; zorla çalıştırmadır.”

7

Marx, bireylerin farklı kapasite ve yetenekler geliştirmesini engelleyen işbölümünün ve uzun çalışma günlerinin zorbalığından kurtulabilmemizi istedi. Tek bir tür faaliyetin hizmetkarı oluyoruz ve kişiliğimizin diğer boyutları gelişmeden bırakılıyor. Genç bir adam olarak yazdığı ilham verici bir pasajda vizyonunu şu şekilde çerçeveledi:

“Çünkü, iş dağılımı ortaya çıkar çıkmaz, her insanın, kendisine zorlanan ve kaçamayacağı özel, münhasır bir faaliyet alanı vardır. O bir avcıdır, bir balıkçıdır, bir çobandır ya da eleştirel bir eleştirmendir ve geçim araçlarını kaybetmek istemiyorsa öyle kalmalıdır. Kimsenin tek bir faaliyet alanına sahip olmadığı, ancak herkesin istediği herhangi bir dalda başarılı olabildiği komünist toplumda, toplum genel üretimi düzenler ve böylece bugün bir şey, yarın başka bir şey yapmam mümkün olur. Sabah avlanmamı mümkün kılar, öğleden sonra balık avlamamı, akşam sığır gütmemi, akşam yemeğinden sonra eleştirmenlik yapmamı sağlar, tıpkı kafamdaki gibi, hiç bir zaman avcı, balıkçı, çoban, eleştirmen olmadan.”

8

Marx kaba bir ekonomik determinist değildi. İnsanların nasıl düşündüğü ve davrandığı önemlidir. Engels, Marx’ın ölümünden sonra yazdığı bir mektupta ekonominin önemini vurguladı, ancak kendisinin ve Marx’ın da yanlış anlaşıldığını ve bunun kısmen kendi suçları olduğunu belirtti (pasajın sonunda Marksistlere yapılan göndermeye dikkat edin).

“Marx ve ben, gençlerin bazen ekonomik tarafa gereğinden fazla vurgu yapmalarından kısmen sorumluyuz. Bunu inkar eden düşmanlarımıza karşı ana ilkeyi vurgulamak zorundaydık ve etkileşimde yer alan diğer unsurlardan dolayı hakkını vermek için her zaman zamanımız, yerimiz veya fırsatımız olmadı. Ama iş, tarihin bir kesitini sunmak, yani pratik bir uygulama yapmak söz konusu olduğunda, durum farklıydı ve hiçbir hataya izin verilemezdi. Ancak ne yazık ki, insanların yeni bir teoriyi ve onun ana ilkelerini tam olarak anladıklarına inandıklarında ve hatta her zaman doğru olmayan bir şekilde özümsedikleri andan itibaren acelece uygulayabileceklerini düşünmeleri çok sık olan bir şey. Ve bu daha yeni “Marksistlerin” birçoğunu bu sitemden muaf tutamam. Çünkü en şaşırtıcı çöpler de bu çeyrek yüzyılda üretildi. . . .”