Britanya’nın Büyük İşçi İsyanı, İşçi Sınıfı Gücünün Doruk Noktasıydı – Ralph Darlington (Çeviri: Ömer Ünal)

Birinci Dünya Savaşı’na giden yıllarda, Britanya, işçi militanlığında benzeri görülmemiş bir yükselişle derinden sarsıldı. Milyonlarca işçi kendi güçlerini öğrenmeye başladı ve toplumsal düzene büyük bir meydan okudu.

Bu yazı Ralph Darlington’ın Jacobin’de yayımlanan yazısının Türkçe çevirisidir.

Sözde “işçi huzursuzluğu” (ya da daha doğrusu “işçi isyanı” olarak adlandırılması gereken) 1910 ile 1914 yılları arasında Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesine giden yıllarda Britanya’yı kasıp kavurdu. Bu, ülkenin şimdiye kadar yaşadığı en sürekli, dramatik ve şiddetli endüstriyel militanlık [Sanayi proletaryasının mücadeleciliği] ve toplumsal çatışma patlamalarından biriydi. Grev faaliyetinde yaklaşık yirmi yıllık göreli bir durgunluğun ardından, 1889-1891’deki “yeni sendikacılık” yükselişini çok aşan bir ölçekte hızla yayılan ani ve beklenmedik bir patlama oldu.

Robert Tressell’in işçi sınıfı yaşamı ve siyasetinin ünlü klasik romanı olan Düzensiz Pantolonlu Hayırseverler, 1914’te yayınlanmıştı, sömürülen işçilerin görünürdeki zayıflığını ve “ilgisizliğini” temsil etmesinin yerini, tarihçi James Cronin’e göre [roman] “kendisini Britanya’nın sosyal ve politik yaşamının merkezine sürükleyen bir işçi sınıfı tarafından bir özgüven, örgütlenme ve militanlık patlamasının gerçekleşmesini” konu almıştı.

İsyan Ruhu

Grev dalgası, ekonominin stratejik açıdan önemli alanlarında (section) bir dizi büyük çaplı anlaşmazlığı içeriyordu. 1910-11’de Güney Galler kömür sahalarında uzun süren grevi, 1911 yazında denizcilerin, liman işçilerinin ve demiryolu işçilerinin ulusal grevlerinin yanı sıra Liverpool’daki ulaştırma grevi izledi. 1912’de ulusal madenciler ve Londra ulaştırma işçileri grevleri, 1913’te bir dizi iç bölgedeki [Midlands] metal işçileri grevi ve Dublin ulaştırma işçileri lokavtı, 1914’te ise Londra inşaat işçileri lokavtı vardı.

Sanayi işgücünün önemli bir azınlığı, daha yüksek ücretler, daha iyi çalışma koşulları ve sendikal örgütlenme için [birbirinden farklı] 460 grevde yer aldı. Kadın işçiler bir dizi grevde aktif ve önemli bir rol oynadılar ve Fabiancı çift Sidney ve Beatrice Webb’in “İşçi dünyasında isyan ruhu” olarak tanımladıkları bu şey, Eylül 1911’de okul öğrencilerinin grevlerine bile yayıldı.

“Britanya’nın 1910-14’teki “İşçi Huzursuzluğu”, ülkenin şimdiye kadar yaşadığı en sürekli, dramatik ve şiddetli endüstriyel militanlık ve toplumsal çatışma patlamalarından biriydi”

Olağanüstü görünen sadece ölçeği ve çeşitliliği değil, aynı zamanda grev eyleminin karakteriydi. Bu, vasıfsız ve yarı vasıflı işçilerin egemen olduğu, yerleşik ve tanınmış sendikaların üyelerini ve şimdiye kadar örgütlenmemiş ve/veya tanınmamış olan ve birçok işverenin düşmanlığına karşı kolektif örgütlenme ve sendikaların tanınmasını sağlama mücadelesine girişen işçileri kapsayan bir isyandı.

Eylem (action) büyük ölçüde ulusal sendika liderlerinden bağımsız ve gayriresmi olarak gerçekleşti. İşçiler tepkisizlikleri, şikayetleri yerleşik toplu pazarlık ve uzlaştırma mekanizması kanallarıyla kanalize etme girişimlerine karşılık bunun yerine aşağıdan militan örgütlenmeyi ve grev eylemini destekleyerek uzlaşma ve ılımlılığı savunmaları nedeniyle bu liderlikleri reddettiler.

Bu bağımsız işçi sınıfı iktidarı iddiasının gelişmesinde önemli bir faktör, bu genç işçilerin (hem erkek hem de kadın) üstlendikleri roldü. Yeni Sendikacılığın yenilgisinden bu yana şartlandırılmış olan resmi sendikacılığın önceki biçimleriyle ilişkilendirilen savunmacı zihniyetten büyük ölçüde kurtulmuşlardı ve hevesle işverenlere, devlete karşı doğrudan bir mücadeleye izin verecek yeni militan örgütlenme biçimleri aradılar.

“Doğrudan eylem” günün müjdesi haline geldi -işverenlere karşı örgütlenme görevini kendi ellerine alarak kendilerine yardım etmedikçe hiç kimsenin işçilere yardım edemeyeceği fikri. İşçi sınıfının savaşan özgüveni ve altında yatan haysiyet, kendine saygı ve çalışma hayatları üzerinde kontrol talebiyle grev faaliyetlerinin çoğunun güçlü ve özgürleştirici doğası belirleyici bir özellikti. İrlanda Ulaştırma ve Genel İşçi Sendikası grev lideri Jim Larkin, isyan ruhunu yakaladığında şunları gözlemledi: “İşçi, eski alçakgönüllülüğünü ve şapkasına dokunan saygılı parmağını kaybetti.”

Kanıt Etkisi

Militan grev eyleminin işverenlerden büyük tavizler kazanılabileceğinin farkına varılması, grevleri birçok endüstride kilit bir silah olarak teşvik eden bir “ispat (demonstration) etkisine” sahipti. Bu, bazı bireysel savaşlarda talihin dramatik bir şekilde tersine dönmesine rağmen, örgütlü emeğin toplam gücünde olağanüstü bir büyümeye yol açtı.

Daha önce örgütlenmemiş işçiler sendikalara akın etti ve daha az vasıflı işçilere hizmet veren genel sendikalar, bir bütün olarak hareketten çok daha hızlı büyüyordu. Bu süreçte, İngiltere’deki sendikal örgütlenme, 1888-89’daki “Yeni Sendikacılık” grev dalgası başarılarını (göreceli olmasa da mutlak olarak) aşarak tamamen dönüştürüldü. 1910’da 2.5 milyon olan sendika üye sayısının 1914’te 4.1 milyona yükselmesiyle yüzde 62’lik bir artış oldu ve buna eşlik eden sendika yoğunluğu da yüzde 14,6’dan yüzde 23’e çıktı.

Önemli bir yeni özellik, işçilerin önemli bölümlerinin hem farklı endüstriler içinde hem de farklı endüstriler arasında ihtilaf halindeki diğerleri için destek/dayanışma (sympathetic) eylemlerde bulunma istekliliğiydi. Bunu yaparken, sık sık kendi işverenlerine talepte bulunma fırsatını yakaladılar ve ayrı ama eş zamanlı anlaşmazlıklardan gelen grevciler, herkesin talepleri tatmin edici bir şekilde çözülene kadar işe geri dönmeme sözü verdiler.

“Militan grev eyleminin işverenlerden büyük tavizler kazanılabileceğinin farkına varılması, birçok endüstride grevleri teşvik eden “ispat etkisi” yarattı.”

Bu tür yaygın dayanışma, bireysel işverenlere karşı günlük mücadeleleri genel olarak işverenlere [tüm sermaye sahiplerine] karşı mücadeleye genişletti. Buna, mevcut sendikacılığın doğasında var olan parçalanmışlığın ve bölgeselliğin (sectionalism) üstesinden gelmenin bir yolu olarak endüstriyel sendikacılığın yaygın çekiciliği eşlik etti. Bu, çok sayıda mesleki ve endüstriyel sınırı aşan sendika örgütlenmesinde atılımlara ve yeniliklere yol açtı.

Böylece 1910’da, ülke çapındaki limanlarda örgütlenen çok sayıda sendikayı bir araya getiren Ulusal Taşımacılık İşçileri Federasyonu’nun kurulması ve 1913’te mevcut üç örgütün Ulusal Demiryolu İşçileri Sendikası’nda birleştirilmesi sağlandı. 1913-14’e gelindiğinde, 1 milyon 500 bin madenci, nakliye işçisi ve demiryolu işçisinin eylemini, sendikalarının üç güçlü üyesi arasında koordineli grev eylemi potansiyelini artıran bir “Üçlü İttifak” içinde birleştirmek için resmi bir girişim vardı.

Güçlerini Tanımak

Liberal hükümetten bakanlar, ekonominin işleyişine ciddi şekilde zarar veren ve sosyal düzene yönelik bir tehdit olarak algılanan ülke çapındaki grevlerin yarattığı tehlike karşısında giderek daha fazla alarma geçti. Deniz ve ulaşım grevleri çabuk bozulan malları durdurdu ve gıda arzını önemli ölçüde kesintiye uğrattı. Madencilerin grevi diğer sektörlerden 1 milyon kadar işçiyi işsiz bıraktı ve demiryolu grevi mal ve yolcu hareketini felç etti.

Kabine buna bir dizi girişimle karşılık verdi. Bu girişimler arasında, uzlaşma ve tahkim kurullarının yaygınlaşmasını ve taraflara çözüm görüşmelerinde yardımcı olmak için bir anlaşmazlıktan diğerine koşan Ticaret Kurulu’nun yorulmak bilmez endüstriyel sorun gidericisi George Askwith’in kullanılmasını içeriyordu. 1911 Ulusal Sigorta Yasası ve 1912 Madencilerin Asgari Ücret Yasası dahil olmak üzere çeşitli sosyal ve endüstriyel yasal reformlar da yapıldı. Ancak hükümetin tepkisi, kitlesel grevlere karşı katı polis eylemlerini teşvik etmeyi ve çok sayıda endüstriyel anlaşmazlıkta büyük birlik müfrezelerinin konuşlandırılmasını desteklemeyi veya yetkilendirmeyi de içeriyordu.

“Liberal hükümetten bakanlar, ülke çapındaki grevlerin yarattığı tehlike karşısında giderek daha fazla alarma geçti.”

Temmuz 1911’de İçişleri Bakanı Winston Churchill bir kabine mutabakatında hükümetin polisi ve orduyu kullanması gerektiğini kabul etti. Sendikaların liderlerinin üyelerini kontrol edemediklerini ve grevin yaygın bir şekilde benimsendiğini açıkladı:

Temmuz 1911’de İçişleri Bakanı Winston Churchill, hükümetin polis ve askeri kullanması gerektiğini bir kabine muhtırasında kabul etti. Açıklamada sendika liderlerlerinin üyelerini kontrol edememediğini ve destek/dayanışma (sympathetic) grevinin yaygın bir şekilde benimsendiğini belirtti:

“Ülkede ciddi bir huzursuzluk var. Bağlantı noktaları ardı ardına göreve çağırılıyor. Her yerde polis ve ordu isteniyor. Sürekli olarak yeni isyanlar meydana geliyor ve devam edecek. Demiryolları sağlam değil. Her yerdeki nakliye işçileri güçlerinin farkına varıyorlar… ve pratikte emek konularına vakıf olanlar ciddi bir sarsıntıyı bekliyorlar… ve şimdi özellikle sendikacılıkta eski liderlerin gücünün oldukça etkisiz kaldığı ve geniş ölçekte destek/dayanışma (sympathetic)  grevinin  öne çıktığı yeni bir güç oluştu. Nakliye, kömür, demiryolları, liman işçileri vs. hepsi birleşiyor ve aynı anda parçalanıyor. “Genel grev” politikası ele alınması gereken bir unsurdur.”

1910-14 yılları boyunca, işverenler “kaçak” işçiliği teşvik ederek grevleri kırmaya çalıştılar. Polis ve askeri birliklerin tartışmasız partizan müdahalesi ile birleştiğinde, bu durum, ülkenin çeşitli yerlerinde (Liverpool, Tonypandy ve Llanelli dahil) tekrarlanan dramatik şiddetli çatışmalara (hatta bazen sokak isyanları dahil) yol açtı. Bu çatışmalar çok sayıda can kaybına ve bazen de ölümlere neden oldu.

Sosyal Kutuplaşma

Grevciler tarafından kamu düzeninin ve devlet gücünün meşruiyetine yönelik saldırgan meydan okumalar, derin düzeyde toplumsal kutuplaşmayı üretti. Bir yandan greve giden işyerlerinin bulunduğu yerel topluluklar ile diğer yandan işverenler ve sivil, polis, askeri ve hükümet yetkilileri arasında bir ayrım açıldı.

Bu, grevlerle doğrudan ilgilenenlerin yakınları ve arkadaşlarının yanı sıra yerel sendikacılar ve diğer destekçilerin, boykot ve doğrudan eylem yoluyla katıldığı bir toplumsal dayanışma ve öz savunma kültürünü teşvik etti. Otoritelere karşı gelmek, meydan okumak ve mevcut düzeni tanımamak için kolektif bir isteklilik, geleneksel “hukuk ve düzen” ve anayasal davranış ve bağlılığa yönelik ciddi bir sorgulamayı teşvik etti.

Siyasi sistemin sorgulanması da yaygındı. İşçiler, artan ücretler, daha iyi çalışma koşulları ve sendikal örgütlenme gibi acil hedeflerini takip ederken, yalnızca uzlaşmaz işverenler ve tereddütlü sendika liderleriyle değil, aynı zamanda düşman hükümet yetkilileriyle, yargıçlarla ve polis ve askeri birliklerin ısrarlı saldırılarıyla da karşı karşıya kaldılar.

“Grevciler tarafından kamu düzeninin ve devlet gücünün meşruiyetine yönelik saldırgan meydan okumalar, derin düzeylerde toplumsal kutuplaşmaya yol açtı.”

Pek çok işçi, Liberal Parti hükümetinin yalnızca bir uzantısı olarak hareket eden ve militan endüstriyel mücadeleye kaşlarını çatan Avam Kamarası’nda yeni kurulan İşçi Partisi’nin işleyişi nedeniyle parlamenter siyasetten hoşnutsuz hale geldi.

Sonuç olarak, yerleşik “oyunun kuralları” -bir yanda kurumsallaşmış toplu pazarlık yoluyla parça parça sosyal reform ve parlamenter eylem, diğer yanda ise geniş çapta sorgulandı ve ciddi bir baskı altına alındı, bu da işçi hareketinin çıkarlarını ilerletmek için bir silah olarak mücadeleci endüstriyel mücadelenin cazibesini güçlendirdi.

Sonuç olarak, kurulan “oyun kuralları” kurumsallaşmış toplu pazarlık yoluyla parça parça sosyal reformlar bir yandan, diğer yandan da parlamento eylemi ile geniş çapta sorgulandı ve büyük bir baskı altına girdi. Bu durum, çatışmacı endüstriyel mücadelenin işçi hareketi çıkarlarını ilerletmek için bir silah olarak daha cazip hale gelmesini güçlendirdi.

Hükümetin önde gelen endüstri ilişkileri danışmanı bile, huzursuzluğu “yalnızca her türden işverene karşı değil, aynı zamanda liderlere, ekseliyetlere ve Parlamenterlere veya her türlü anayasal ve düzenli eyleme karşı genel bir isyan ruhuyla motive edilmiş olarak görüyordu.” Radikalleşme sürecini, sınıf dayanışmasını, saldırgan grev eylemini ve kitlesel grev eylemini paylaşan bir karşı siyaseti teşvik etti. Bu, toplumdaki sınıf güçleri dengesini işçi sınıfına kaydırmanın etkisine sahipti.

Bu işçi isyanı, İrlanda’nın İngiliz emperyalizminden bağımsızlığı için verilen bir savaş ve İrlanda’da bir İç Yönetim Tasarısından kaynaklanan iç savaş tehdidi bağlamında gerçekleşti. Ayrıca, liberal hükümeti kadınlara oy vermeye zorlamak için “Söz Değil Eylem” sloganı altında oy hakkı sahipleri tarafından artan, militan bir sivil itaatsizlik kampanyası da düzenlendi. Bu, Edward Britanyası’ndaki [Edward VII- Kral] siyasi sisteme daha geniş bir meydan okumayı besledi.

Önleme

Siyasi radikalleşme sürecinde, aralarında militan sendikacılar, sosyalistler, Marksistler ve sendikalistlerin de bulunduğu bir dizi mücadeleci lider ve aktivist önemli bir rol oynadı.

Grev eylemi, doğrudan ekonomik sorunlar, iş yoğunlaştırma, iş kontrolünün erozyonu, sendika tanınmaması veya mevcut sendika örgütünün kısıtlamaları gibi faktörlere bağlı olarak ortaya çıktı. Ayrıca, işçilere kolektif eylem alma özgüveni veren bazı rastlantısal durumlar da etkili oldu. Ancak, işçilerin militan grev eylemlerine katılmaya hazır olmaları genellikle kendi sıralarındaki uzlaşmaz propagandistler ve kışkırtıcıların azınlığından aldıkları teşviklere de bağlıydı. Radikal solun anti-kapitalist hedefleri, birçok işçinin ilgisini çekti ve bu da bir azınlık tarafından desteklendi.

Bununla birlikte, herhangi bir devrimci sonuç bir yana, bu işçi sınıfı isyanının ileriye dönük ivmesi, altta yatan sayısız sınırlama ve zayıflık tarafından ciddi şekilde baltalanacaktı. Bazı ciddi grev başarısızlıkları ve hatta feci yenilgiler yaşandı; bunlar, ulusal sendika yetkililerinin, zararlı sonuçları olan embriyonik taban ağları ve örgütler üzerindeki otoritelerini ve kontrollerini nihayetinde yeniden ileri sürebilmeleriyle birleşti.

Liberal hükümet, eşzamanlı üç “isyana” (işçi grevleri, İrlanda’da iç savaş tehdidi ve kadınların oy hakkı için kampanya) uyum sağlayabildi çünkü bunlar temelde dağınık ve koordine olmayan bir tarzda yalnızca teğetsel olarak birbirine bağlı ayrı ayrı mücadelelerdi. Radikal solun siyasi, örgütsel, stratejik ve taktik eksiklikleri, özellikle endüstriyel ve siyasi mücadeleler arasında yapılan ayrım da gelişmeleri engelledi. Tabii ki, grev dalgası, Ağustos 1914’te I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle aniden durdu.