Tutkular ve Çıkarlar – Chris Maisano
Etkili bir sol siyaset, sadece işçilerin maddi çıkarlarına hitap etmekle kalamaz. Aynı zamanda, insanların onur ve insanlık duygularına hitap eden mitler inşa etmek zorunda.
Chris Maisano’nun Jacobin dergisinde yayınlanan yazısının çevirisidir.
Şok seçim zaferinin yaşandığı gece, Parisli solcular her zaman davrandıkları gibi davrandılar: Başkentteki République Meydanı’nda büyük kalabalıklar halinde toplandılar. Yüzler, bayraklar ve havaya kalkan yumruklarla dolu bir deniz içinde, tarihi bir derinlik taşıyan bir slogan dikkat çekti: ¡No pasarán!, yani “Geçemeyecekler!” Bu slogan İspanyolcadır, Fransızca değil. İspanya İç Savaşı’nın Cumhuriyetçi tarafıyla yakından ilişkili ve İspanyol Komünist lider Dolores Ibárruri’nin, nam-ı diğer “La Pasionaria”nın, Temmuz 1936’da İspanyollara faşist askeri isyana karşı direnmeleri için yaptığı efsanevi konuşma sonrasında dünyaya yayıldı.
Slogan genellikle Ibárruri’ye atfedilse de, onu ortaya atan kişi o değildir. Bu onur, 12 Şubat 1934’te Paris’te yüz binlerce kişinin, altı gün önce Millet Meclisi önünde sağcı militanların isyan etmesinin ardından yürüyüş yapan binlerce kişiye aittir. Tarihçi Joseph Fronczak’ın mükemmel kitabı Everything Is Possible‘da gösterdiği gibi, bu gün, sloganın antifaşist söylemde yer bulduğu gündü — antifaşistlerin birbirlerine, dünyaya ve kendilerine verdikleri temel sözün anında çekirdeği haline geldiği gün.
Fronczak’ın anlatımında, bu an bugünkü solun kurucu eylemiydi: “Çok sayıda ideoloji, parti, organizasyon ve hareketi kapsayan bir kolektivite, ulusal ve diğer sınırları kolayca aşan bir kolektivite.” Geriye dönüp bakıldığında, bu an, 1936’da Fransa’nın Halk Cephesi hükümetinin kurucu eylemiydi. ¡No pasarán! sloganını benimseyen coşkulu kalabalık, 8 Temmuz’da hem ulusal hem de zamansal bir sınırı aştı. NFP ve destekçileri, orijinal Halk Cephesi’nin anısını canlandırarak bölünmüş partileri birleştirdi ve kendilerini aşırı sağa karşı en güvenilir siper olarak sundular. Beklentilerin aksine, bu strateji işe yaradı.
Hem eski hem de yeni Halk Cephesi, çalışan insanların günlük çıkarlarına hitap etti. Sosyalist başbakan Léon Blum yönetiminde, Halk Cephesi hükümeti maaş artışları ve kamu işleri programları, kırk saatlik çalışma haftası, fiyat kontrolleri ve bazı sanayilerin kamulaştırılmasını uygulamaya koydu. Yaz tatilini icat ettiler, bu tatil Fransızlar ve onların örneğini izleyen herkes için kutsal bir doğum hakkı haline geldi. Siyasi temsilcileri iktidardayken, milyonlarca Fransız işçi greve giderek yeni örgütlenme, grev yapma ve toplu pazarlık hakları kazandı.
NFP’nin programı da benzer temaları dile getiriyor, örneğin emeklilik yaşının düşürülmesi, ücret artışları ve fiyat kontrolleri, zenginlere yönelik vergilerin artırılması ve yeniden getirilmesi ve sendika haklarının güçlendirilmesi gibi. Emmanuel Macron’un iktidardaki varlık amacı, Fransa’nın övülen sosyal modelini rekabet adına — mümkünse ikna yoluyla, gerekirse başkanlık kararnamesi ve polis copuyla — yıkmaktı. NFP’nin ekonomik politikası, onun ajandasına duyulan yaygın hoşnutsuzluğu dile getiriyor ve France Insoumise’nin (Boyun Eğmeyen Fransa) işçi sınıfı ve büyük şehirlerin çevresindeki genç seçmenlerin temel destek tabanına dayandığını yansıtıyordu.
NFP, Başkan Macron’un “start-up ulusu”nda yeri olmayanların çıkarlarına hitap eden bir program sunmamış olsaydı, lider konumuna gelemezdi. Bu anlamda, Bernie Sanders, Fransız soluna gönderdiği tebrik tweet’inde “emeklilik yaşını düşürmenin ve asgari ücreti artırmanın çok popüler olduğunu” belirtmekte haklıydı. Ancak Rassemblement National (RN) da cep yakan sorunlarla ilgili meselelere hitap etti ve bu temelde birçok oy aldı. Ve Senatör Sanders’a tüm saygımla, République Meydanı’nda toplanan binlerce kişi “Asgari ücreti artır!” diye bağırmadı. ¡No pasarán! diye bağırdılar. Sloganları, sözde sterilleşmiş bir RN’nin geçemeyeceğini, bu kadar ileri gittiklerini ama daha fazla ilerlemeyeceklerini kesin bir şekilde ilan etti. NFP, orijinal Halk Cephesi’nin antifaşist, Cumhuriyetçi mirasının mitsel gücünü başarıyla harekete geçirdiği için kazandı.
Mitler ve Mobilizasyon
Mitler her zaman siyasetin bir parçasıdır, ancak mevcut an, onlarla olağanüstü şekilde dolup taşmış gibi görünüyor. Reflections on Violence (Şiddet Üzerine Düşünceler) adlı eserinde, Fransız sosyal teorisyen Georges Sorel, politik mitlerin “şeylerin tanımları değil, bir harekete geçme iradesinin ifade biçimleri” olduğunu öne sürüyordu. Bu anlamda, bir mit bir yalanla aynı şey değildir. Doğru olup olmadığı, takipçileri arasında bir birlikte hareket etme ruhu ve kolektif eylem taahhüdü yaratma kapasitesi kadar önemli değildir.
Sorel, Reflections on Violence‘ı yazdığında tuhaf bir tür devrimci sendikalistti ve arketipal miti devrimci genel grev fikriydi. Böyle bir grevin gerçekten olup olmayacağı, onun için önemli değildi. Sorel, mitlerin “şimdiki zamanda harekete geçme aracı” olduğunu, gerçek bir devrimin yokluğunda devrimci coşkuyu sürdürmenin bir yolu olduğunu savundu. Bu mitin, işçileri burjuva etkilerinden koruyacağını ve işçilerin sınıf nefretinin etkisiz parlamento sosyalistleri tarafından dağıtılmasını önleyeceğini ileri sürdü.
Bir etkisiz parlamento sosyalisti olarak, Sorel’in mezhepçiliği ve şiddeti yaratıcı ve yenileyici bir güç olarak övme eğilimi bana itici geliyor. Aşırı sağcı Charles Maurras ve onun Action Française hareketiyle flört etti ve Sorel, Vladimir Lenin’i hayranlıkla karşılarken, Benito Mussolini’nin bir zamanlar “Georges Sorel benim ustam oldu” demesi şaşırtıcı değildir. Kapitalizmden sosyalizme geçişe dair gerçek bir kavrayışı yoktu, bunu “gelişimi tarif edilemeyen bir felaket” olarak tasavvur ediyor, yeni kurumların şiddetli bir kargaşanın ortasında kendiliğinden ortaya çıkacağını düşünüyordu.
Sorel’in siyaseti birçok açıdan saçmaydı, ancak modern kitle siyasetinde insanları harekete geçirme gücüne, tutkuların gücüne duyduğu sezgide yanılmıyordu. Faşistler bu sezgiyi aldılar ve uçuruma koştular. Antifaşistler de bu sezgiyi aldılar ve faşist tehdide karşı harekete geçmeleri de kitle eyleminin romantizmiyle doluydu.
Fronczak’ın Everything Is Possible‘da gösterdiği gibi, karşı harekete geçmek, yeni ortaya çıkan antifaşistlerin Kara Gömlekliler’in yağmacılarına duydukları korkuyu, partiler ve ulusal sınırlar boyunca halkın birliği siyasetine dönüştürmelerine izin verdi — faşizmin geçemeyeceği kolektif bir inancı inşa etti. Bunu yaparken, sol olmanın ne anlama geldiğini yeniden tanımladılar ve küresel bir dayanışma siyasetinin ahlaki-duygusal temelini oluşturdular. Bu, Halk Cephesi’nin mitidir.
Biz sosyalist solcular, bu tür fikirlerden çok rahatsız hale geldik. Örneğin Jacobin’in projesi, büyük ölçüde insanlara kendi maddi çıkarlarına hitap etmeyi siyasetin merkezine koyan bir anlayışa dayanıyor. Ben de bu tür argümanlar yaptım ve nihayetinde böyle çıkarlara hitap etmeyen bir sosyalist siyaset mümkün değildir. Ancak, eski bir tür sınıf siyasetinin — veya en azından soyut ve idealize edilmiş bir versiyonunun — gerilemesine çok fazla yanıt verdiğimizi ve sosyalist Gradgrind’ler haline geldiğimizi düşünüyorum. Çıkarlar, çıkarlar, sadece çıkarlar için inatçılar! — Charles Dickens’ın Zor Zamanlar romanındaki Thomas Gradgrind’in gerçekler tutkusuna benzer bir şekilde.
Bunu yaparken, bazen sosyalist ve işçi hareketlerinin daha fazla ekmek için olduğu kadar onur ve haklar için de savaş açtığını gözden kaçırdık. Michael Harrington’ın belirttiği gibi, “Bu, rasyonel ekonomik hesaplamanın yanı sıra ahlaki dayanışma olmadan gerçekleşemezdi.”
Bugünün işçi sınıfı, merhum Erik Olin Wright’ın belirttiği gibi, “sınıfın bir segmentinden diğerine farklı çıkarlarla parçalanmış” durumdadır. “Birçok insan hala sınıfı belirgin bir kimlik olarak deneyimliyor, ancak bu, ilericilerin bir zamanlar umut ettiği dayanışma için evrenselleştirici bir temel sağlamıyor.” Sağ, kimin bir kişi olarak sayıldığına dair dışlayıcı bir anlayışa dayalı bir tutku siyasetine sahip. Bu, sınıf çizgilerini aşan ve kendi sapkın yoluyla bir dayanışmanın ahlaki temelini oluşturuyor. Cumhuriyetçi Ulusal Konvansiyon’da, J. D. Vance’in ulusal topluluğa üyeliğin, sivil bir ideale sadakatten değil, kan ve toprak mistik birliğinden kaynaklandığını öne sürdüğü zaman tam da bu sergileniyordu. Bu çok güçlü bir karışım ve ilerici bir “Benim çıkarım için bunda ne var?” lafı bunu geçemez. Ekmek talebini kimin kişi sayıldığına dair daha geniş bir fikirle nasıl bağdaştırabiliriz? Milyonları motive edecek şekilde tutkuları ve çıkarları nasıl uzlaştırabiliriz?
2020 Sanders kampanyası, “Tanımadığınız biri için savaşın” sloganıyla bu yöne doğru ilerledi. Ancak bu, garipti ve gerçekten tutmadı. Bir şapka üzerine slogan olarak konulamaz; içinde canlılık yok, coşku yok. Garipliği, Sanders’ın siyasetin duygusal, tiyatral, mitsel boyutlarıyla ilgili rahatsızlığını ve solun “Amerika’yı Yeniden Harika Yap” sloganının birçok kişinin hayal gücünü yakaladığı şekilde yakalama konusundaki genel yetersizliğini yansıtıyordu. “Ben Değil, Biz” sloganı, kolektif özne olma ihtiyacını vurgulayan çok daha iyi bir slogandı, ancak bu özneyi nasıl oluşturacağımızı henüz bilmiyor gibiyiz.
Bu amaçla, hem antifa’nın alt kültürel sokak militanlığının hem de Sağı iktidardan uzak tutmak için taktiksel oy kullanmanın ötesine geçen bir antifaşizm kitle siyasetine ihtiyacımız var. ¡No pasarán! bile, ne kadar güçlü ve ilham verici bir harekete geçme çağrısı olsa da, savunmacı ve tepki veren bir formülasyondur. Aşırı sağın daha fazla ilerlemesini engellemek elzemdir, ancak kazandıkları toprak da geri alınmalıdır.
Faşizm, siyasetin hiçbir şeyi değiştirmediği ve politikacıların hepsinin aynı olduğu feryadından doğan sinizmin kirli toprağında büyür. Etkili bir antifaşist siyaset, sadece en üst düzeyde örgütlerin ve hareketlerin ittifakı ya da Sağa karşı en düşük ortak payda savunma cephesi değil, insanların kolektif eylem ve demokratik katılım yoluyla yaşamlarını şekillendirme yeteneklerine olan inançlarını geri kazandırmak için bir araç olmalıdır. Belki de faşizmin orijinal muhaliflerinin geride bıraktığı yaratıcı fikirler — sosyalistlerin mezhepçiliği reddetmeleri ve tutku, eylem ve sivil-cumhuriyetçi yenilenme siyasetini benimsemeleri çağrısında bulunan İtalyan Giustizia e Libertà hareketi gibi — bu tür bir projenin inşası için kaynaklar sunabilir. Sağı iktidardan uzak tutmak birinci görevdir, ancak genel mücadele demokrasiyi yeniden harika yapmak olmalı.
Çeviren: Kemal Büyükyüksel
